ڕۆڵی ئامێری دیاریکردنی زەریا لە بەردەستت کردنی مالاوی ماسی بە شێوەی نوێ

فێنۆمینۆن: گواستنەوە بۆ شێوازی مالاوی ماسی بە بەکارهێنانی تەکنەلۆجیا

پیشەسازی ماسداکان لە نزیکەی ساڵی 2020 دا گۆڕانکاری زۆریان کردووە. ئێستا دوو سێیەمی کشتی ماسدازانی کۆمەرشیل بەکار ئەهێنن سێنسۆری ژێر ئاو و تەکنەلۆجی تر بۆ باشتر ماس دابگرن و یاسای پاراستنی ژینگە بپارێزن. چۆن؟ توێژینەوەی نوێی کە لە ساڵی 2024 دا دەردەکەوێت پیشان دەدات کە کاتێک ماسدازان ئەم تەکنەلۆجیانە بەکار دەهێنن، ٤١٪ کەمتر ماسی گەنج دابدەکەن وەک ئەوانەی کە ڕێگای کۆنیان بەکار دەهێنن. زۆربەی سەردارەکانی ئەمڕۆ بەکار ئەهێنن شتی وەک سیستەمی چەند پاشماوەیی سۆنار و هەروەها پرۆگرامی کۆمپیوتەری کە توانای جیاکردنەوەی جۆرە جیاوازەکانی ماسیان هەیە. ئەم ئامرازانە یارمەتی دەدەن کە کوێ بوونی گروپەکانی ماس ببینن لە هەموو لاوەکانیدا، ئەمەش یارمەتی دەدات بە ئاسانی یاساکانی سەر شێوەی ماس بپارێزن پێش دابینکردن.

ئەنجام: چۆن سۆنار گرتنەوەی ماس بەهێز دەکات

تەکنەلۆجیای نوێی تاسای هەڵگرتنی وێنە دەتوانێت شێوەی ماسییەکانی تەنها لە ناو قوتابییە چڕەکانی ماسی بدۆزێتەوە بە ناردنی تیری فریکانسی 1.8 MHz. ئازموونە کالیبراتەکان دەریدەخەن کە پێوانەکانیش نزیکن، بە نابڕەوباری 7 سانتیمەتر لە درێژایی ماسییەکان. شتی کە ئەم سیستەمانە بەهێز دەکات، توانای سکانکردنی دوو ئاسۆییە. لە جیاتی تەنیا سەرەوەی ڕووی ئاو بینین وەک ئەو کە ئاوازدانەرە ئاوازییە کلاسیکییانە دەکەن، زۆربەی ماسییەکان دەپێورێت بەپێی پێوانەی ڕەقی ئاو. ماسیگران و توێژەران ئەمەیان تاقیکردۆتەوە لەدژی داگیرکردنی ماسی بە تراول، و ئەنجامەکان لە 89%ی کاتدا هاوتا دەبنەوە کاتێک دەربارەی دیاریکردنی جۆرە ماسییەکان دێتە ئاست، هەم لە ئاوی کراوە و هەم لە ماسییە بنچینەیییەکان.

ڕەوس: تێکەڵبوونی داتای ڕاستەوخۆ لە کاروباری ماسیگرتنی کۆمەرشی

دەستکەوتن دەتوانن ئێستا خوێندنەوەی سۆناریان بەدوای ئەوەدا کە چەندین چرکە دەنگی ئاو دابەش بکەن، لەسەر داشبۆردی پەیوەندیدار بە هەسارەکان بەڕێکخراو و نیشاندراو بگرن، کە یارمەتی دەدات تا بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ کۆتایی بە داواکاری دەستکەوتەکانیان بکەن. سیستەمی نوێ دەستکەوتن دەخاتە ناو باجەرەکان بۆ ئەو شوێنانە کە ماسی گەورە زۆرە، هەموو کاتێک کە لە نزیک شوێنە پارێزراوان و شوێنەکانی ماسی بچووک دوور دەکەون. ئەنجامە سەرەتاییەکان لە شوێنەکانی ماسی هەررینگ لە ئەتلانتیکی باکوور دیاری دەکات کە شتێکی سەرنجڕاکێش ڕوو دەدات. کاتێک باجەرەکان ئەم نەخشە سۆناری داهاتووی ڕاستەوخۆیەیان لەگەڵ ئامێری جیاکەرەوەی خۆکاریاندا بەکار دەهێنن، نزیکەی ٢٣% زیاتر لە ماسی دروست دەپارێزن. ئەمە ڕاستەقینەیە چونکە کەس نایەوێت کاتی خۆی لە دەریا بەسەر بەربەست بچێت.

چۆن ئامێری تیشکاندنی سۆنار دەتوانێت بەهێزی ماسی بەدەست بهێنێت

سیستمەکانی سۆناری وێنەگەرتن بەهێزکردنی پێوانی درێژیی ماسییان بەبێ داخڵبوون گۆڕانکاری بەسەرتا هێناوە. پێشکەوتنە داهاتووەکان لە پرۆسەکردنی سیگنال و تەکنەلۆجیای ترانسدیوسەر ئەم سیستمانە دەتوانن دەقی میلیمەتر بەدەست بهێنن، تەنانەت لە دۆخە ناو ئاوی سختدا.

چەمک و کالیبراسیۆنی ئالگۆریتمی لە پێوانی درێژی ماسی بەکارهێنانی سۆناری وێنەگەر

سیستەمە ئیمەیجینگ دۆرگەلەکانی ئەمڕۆ بە تێکەڵکردنی تەکنیکەکانی دادەزراوی کنارەکە لەگەڵ فێربوونی ماسین بۆ خوێندنی ئەو دووپاتی دۆرگەی سەختە و دۆزینەوەی کیسه‌كانی هەناسەی ماسی. هەندێک تاقیکردنەوەی لە ساڵی پێشوودا نیشاندراوە ئەم سیستمانە زۆر نزیکبووەتەوە بۆ خوێندنەوەی بەتەواوی، بە دووکانی نزیکەی ٩٧% بۆ شیکردنەوەی شەش جۆری جیاوازی ماسی کە بەهای بازرگانیان هەیە، بەڵام تەنها کاتێک ئەم سیستمانە بە دروستی کالیبریشن کرابوو بە بەکارهێنانی ئۆبجێکتی مەودانیی ستاندارد کە درێژییان دیار بوو. زۆربەی تواناکان پێشنیاری دەکەن کالیبریشنی ڕۆژانە بکرێت کە هەم شاخی متالی جێگیر و هەم ماسی زیندووی راستەقینەی لە دوورگەدا پشتگیری کراوە داگیر بکات. ئەمە یارمەتی دەدات بۆ کەمکردنەوەی کاریگەری گۆڕانی گەرمی لەسەر ئامێرە دۆرگەکان خودی لە ماوەیەکدا. ئەوەی کالیبریشنەکان بە دروستی بکرێت، جیاوازی گەورەی دروست دەکات لە کاریگەری ڕاستەوخۆی دابەزاندنی داتا لە ناو ئاو.

پشتڕاستکردنەوەی زەوی لە شیکردنەوەی قەبارەی دۆرگەی بەرزی ڕەزولووسیۆن

کردنەوەی تاقیکردنەوە لە دەریای بێرینگ دەریخست کە نزیکەی ٩٢٪ هاوتا بوون (وەک NOAA ڕاپۆرتی کرد لە ساڵی ٢٠٢٢) لە نێوان ئەو درێژایەی سۆنار پێدا و درێژایەکانی ماسییەکان کە لە تۆڕەکانەوە گیراون، کە نزیکەی ١٥ هەزار نمونەی ماسیی جیاوازی تاكەگەل چاودێری کرا. ٨٪ی تر زۆربەی کات لە ماسییەکانی دەریای کراوەی بەهێز دێت کە بە خێرایی دەجوولن، چونکە سۆنار تەنها وێنەکان بە ٣٠ فرەم لە سەکۆند دەگرێت و هەندێک جار دەستی لەسەر دەکەوێت کاتێک ئەم جۆرە ماسییانە بە تەواوی دەدرێژن لە ماوەی جوڵەکەدا. ئامێرە نوێترەکان هەوڵ دەدەن ئەم کێشەیە چاک بکەن بە چالاککردنی بەرنامە شارۆچکەی تایبەت کە چەند لا ڕوویەکی جیاوازی قوتابی ماسییەکان دیاری دەکات هەم لەسەر ئاو و هەم لەژێر ئاو بۆ دەستکەوتنی تەخمینی باشتر.

لێکۆڵینەوەی دیاریکراو: جیاوازی لە نێوان دیاریکردنی چاوی و پێوانە سۆنار

سۆناری تیشکاندن قطعاً ئەو هەڵە سەرخۆرانەی دابرن دەربارەی درێژییەكان دەگرێت، بەڵام هێشتا ڕووبەڕوی جیاوازی نظری دەربارەی كارایەتی بۆ ماسییە شێلەكان دەبینرێت وەك فڵاندەر. لە توێژینەوەیەكی کۆنەوە لە ساڵی پێشین دەردەکەوێت کە ماسییە شێلەکان نزیکەی ٢٢٪ جیاوازی زۆرتریان لە نێوان درێژییەکانی خۆیان هەبوو لەگەڵ جۆرە ماسییە باڵندەکان. کێشەکە وای لەم ئامرازە سۆنارە دەکات کە بەهۆی ئەو شێوەیەی ئەم ماسییانە شێلەکان لەسەر بناغەی دەریاوە دادەنێن، کاتێک بەجێی گۆڕانکاری لە درێژییەکاندا، کاتێک دووبارە دیاریدەکات. بەڵام هەواڵی باش ئەوەیە: کاتێک خەڵک دەستیان کرد بە بەکارهێنانی سیستەمی دووجۆرە باشترەکان کە پێوانەکان بە ڕێگەی سکانی ئاسۆیی و شوێنواری دەپشکنن، ڕێژەی هەڵەکان کەمتر لە ٥٪ کەم بوونەتەوە. زۆر ڕاستەقینەیە کە زیاتر توێژەرەوەکان بەم تەکنەلۆجیایە دەچنە ناو کاتێک هەرچەندە هەندێک جار کێشەی هەیە.

سۆناری ARIS لە جیهانی ئاڵۆز: دیاریکردن و پێوانەی تەواوی ماسی

سودی کاراکردنی سۆناری ARIS بۆ دیاریکردن و پێوانەی ماسی لە ئاوی شۆرش

سیستمی کە بە ناوی سۆناری تێگەیشتنی وێنەی خۆکار دەناسرێت، بە تایبەتمەندی لەو شوێنانەدا باشترین کاری دەکات کە بینینی هەواشە و تەکنیکە ئۆپتیکییە سادەکان ناتوانن چاودێری بکەن. سۆنار سیگناڵە زۆر بەرزەکانی بۆدەرەوە لە نزیکەی ١.٨ مێگاھیرتز کە توانای بینینیان هەیە لە ناو هەموو ئەو قوڵی و خاکی ساڵیلەوە. وێنەی دروست دەکات کە زۆر جزئیاتی تێدایە و توانای جیاکردنەوەی شێوەی ماسییەکانی تەنها بە دەرئەنجامی ٠.٣ پل بەدەقیقی. ئەمە زۆر گرنگە بۆ دۆزینەوەی قەبارەی ماسییە بنچینەییەکانی وەک ماسی کەت فیش و کارڤ لەو ڕوبارانەشدا کە هەموو شتێک لەوێ هاوشێوەیە. توێژینەوەیەک کە لە ژمارەیەکی فیشەریز ڕیسێرچ لە ساڵی ٢٠٢١ دەربارەی ئەمە چاپکرا بوو، شتێکی سەرنج ڕاکێشی تێدا دەردەخست. لە مەزندرێژی شێوازی شلداردا ARIS تاقیکردۆتەوە و تەواو ٨٢% دیاریکردنی دروستیان لەسەر جۆرە جیاوازەکانی ماسی کرد. لە جیاتی ئەوەی سەیری ڕەنگەکان بکات کە لە ئاوی کثیف دەسووتێنرێن، سیستەمەکە سەیری جوڵە و شێوەی لاشتی ماسی دەکات. کارمەندانی دابەشکراو کەمانەوە ئەم تەکنۆلۆجییە بەکارهێناوە دەڵێن دانانی پێشبینی نزیکەی ٤٠% کاتی کەمتر دەوێت وەک ئەو کاتەی تەنیا تۆڕ بەکاردێت بۆ هەمان شوێن، کە زۆر گرنگە لەو دابینکردنە قورسانەدا کاتێک هەموو خولەکێک گرنگە.

چارەنوسینی: بەکارهێنانی ARIS لە توڕاوەکانی ماسی کەتافیش لە دەریاچەی میسیسیپی

لە ساڵی ٢٠٢٢ دا، زاناوان ئەو سیستەمە باشەی ARIS 3000 بەردەر نزیکەی ١٥ میل لە ئاوی تێڕواندنەوەی زۆر شێت کە بەرەو دەریاچەی میسیسیپی دەچوو. ئەوەی کە دۆزیانەوە بەڕاستی سەرسوڕهێنەر بوو. ئامێری سۆنارەکەیان توانای جیاکردنەوەی ماسی کەتافیشی جیهانەکانی تا نزیکەی ٢ سانتیمەتری تیا هەبوو، تەنانەت کاتێک خێڵەکانیان لەگەڵ یەکتردا چوونە ناو یەکتر وەک پەنجەی جۆن. لە راستیدا نزیکەی ١٨,٧٠٠ ماسی گەورە بوونیان لەو شوێنەدا دەرھەڵدەکرد، زۆرتر لەوەی کە کەس دواودواوە بیری لەسەر دەکرد. ئەوان ئەم ژمارانەیان دواتر بە دروستکردنی چەند بەرزی گەورەی دیاریکراویش پشتڕاست کرد. باشترین بەشی؟ ئەم مەتوودە هیچ شێوازێکی نەخۆشکردنمان نەکرد، کە زۆر گرنگە بۆ هەموو هەوڵەکانی پاراستن. وەکو ئەوەش، زانیاری بەردەوام بەخشی بە مەرجومانی ماسییەکان کە چەند ماسییەکی بەڕاستی لەو شوێنەدا هەیە، بەبێ ماوەی چەند هەفتەیەک بۆ توێژینەوەکانی کلاسیکی.

سترەتیجی: بەهێزکردنی چینی کردنی ترانسدیوسر و فرەیم ڕیت بۆ جیاکردنەوەی خێڵەکان

بۆ دەستکەوتنی باشترین ئەنجام، ترانسدیوسرەکانی ARIS لە نزیکەی ١.٢ تا ١.٥ مەتر لەژێر ڕووی ئاوەکە دابنێ. ئەم قوڵاکە بەباشی هاوسەنگی دەکات لەگەڵ ماوەیەکی زۆری سیستەم بۆ دیاریکردنی شتەکان (نزیکەی ٤٠ مەتر بەرزترین پێدahat) و هەروەها وێنەی زۆر جزئی بدۆزرێتەوە تا نزیکەی ٢ مم بۆ ھەر پیکسڵێک. کاتێک سەرەوەی ئاو بەهێزە، زیادکردنی ڕێژەی فرەیم بۆ ١٥ فرەیم لە سیکۆند گۆڕانکاری گەورە دەکات. تێبینی کردووین کە بە بێ ئەوە خواندنە ڕوونەکان بەهۆی بڵاوبوونەوەی جوڵەوە لە ماوەی شلکردنی درێژی ماسی لە ئاوی بەتندراوەکاندا بوور دەبن. ئەزموونی چالاکیمان شتێکی سەرنج ڕاکێشی تریش دیاری کرد. دواوەری ویچەکەی تایبەت بە دۆزینەوەی بە بەردەوامی بە ٣٠ پل بەرەو دەوروبەری ئاو، توانای ئێمە بۆ جیاکردنەوەی ماسییە تاکەکان لە ناو کۆمەڵەکان زۆر زیاد دەکات. ئەمە زۆر باشتر کار دەکات لە ئاوی مەلی دار و شۆری بەرز، کە بەپێی تاقیکردنەوەکانمان، توانای جیاکردنەوەمان نزیکەی یەکسێتی زیاتر دەبێت.

سنوورە تەکنیکییەکان و پێشکەوتن لە ناساندنی دروستی سۆناری فریکانسی بەرز

وێنەی نێوان ماوەی توندی و شیکردنەوەی ئامانج لە نرخاندنی دۆڕی بەهێزی زۆر بەرز

ئامێری کشفکردنی ناو ئاو کە لەسەر 1 مێگا هێرتز کاردەکات، شیکردنەوەی بە تەنها چەند میلیمەتر دەگاتەوە، بەڵام هەموو کاریگەرییەکەی لەگەڵ فریکانس و دووری کاراییدا وەڵامی دژی هەیە. ماوەی توندی کورتتر (٢.٣ مم لە ١.٦ مێگا هێرتز) شیکردنەوەی زۆر راستەقینەی ماسیکانی ماسی دەبێتە هۆی، لە کاتێک سیستەمی خوار ٥٠٠ کیلۆ هێرتز جزئیات فیدا دەکات بۆ ٣٠٪ گواستنەوەی قووڵتر لە قوڵترین شوێن. ئێستا ماسییان سیستەمی ١.٢ تا ٢ مێگا هێرتز بەکاردەهێنن کاتێک قوڵترین شوێن <٢٥ م لە شیکردنەوەی ئامانجی ٠.٥ سم و ٨٥٪ پاراستنی سیگناڵ ھاوسەنگ دەکات. پێشکەوتنی نوێی ئالگۆریتم ئازادی لە کێشەی شلەیی دەکاتەوە بە بەکارهێنانی تێگەیشتن لە ڕیزبەندی جیاوازی فاز.

خاڵی داتا: ٩٢٪ تێکەڵەبوون لە نێوان نمونەی تۆڕ و خوێندنەوەی دۆڕی ١.٦ مێگا هێرتز (NOAA, 2022)

لە بەرگەی دەریای چێسپیک، تاقیکردنەوەی کۆمەڵایەتی نۆوا داڕشتنی ماسیی لە ١٢ جۆردا بەهێزکرد. سیستەمی ١.٦ مێگا هێرتز توانی: - ٢.٨% هەڵەی ناوبانگی ناژادی بۆ ماسی شاوش (لە ٣٥–٨٠ سانتیمەتر) - ٩١.٧% هاوتەریبینی لە نووسینی ڕەسەنی چەقۆکان. جیاوازییەکان زۆربەی تەنها لە ئاوی قوڵتر لە ١٨ مەتردا بوو کە دوونییەکان کاریگەرییان هەبوو و پێزانینەکە بە ١٤% کەمتر کرد.

توانای سەرمایەداری: فریکانسی بەرزتر – هەمیشە باشتر – کەمبوونی سیگناڵ لە ئاوی قوڵ

گرچی سیستەمی ٢.٤ مێگا هێرتز توانای دیاریکردنی ئامرازی ٠.٣ سانتیمەتری هەیە، بەڵام بەرزی کاریگەرییان بە هەر ١٠ مەتر زیاتر بوونی قوڵی ئاو ٤٨% کەم دەبێت بەهۆی دابەشبوونی گۆیشتر. لە قوڵی ٤٠ مەتردا، هەڵبژاردەکانی ٤٠٠–٧٠٠ کیلۆ هێرتز ٧٢% دەتوانن ئامانج بدۆزنەوە، لە کاتێکدا ئەوەی بە فریکانسی بەرزتر کار دەکەن تەنها ٢٩%. تەرموکلاینی ئاوی سارد سیگناڵی فریکانسی بەرزتر هەڵدەسوڕێنێتەوە – تاقیکردنەوەی ٢٠٢٣ دەرخست کە هەڵوەشانی پری ١.٨ مێگا هێرتز لە خوار ١٠°C سەبوونی سێ برابر دەبێت.

پێزانینی ڕەسەنی ماسی لە شوێنی کار – بەرامبەر پێزانینی کلاسیکی: پێشبینییەکی کاریگەر

هەلگرتنی هەرز و سوورشتی تەکنیکەکانی پێوانەی قەبارەی ماسی لە شوێنی دابەشکراو

ئێستا توێژەران دەتوانن بە کەلوپەلی زیرەکی زەریایی بەکاربهێنن کە بە بەکارهێنانی ئەم دەستگەیزانە سۆنارە کورتە کە کەمتر لە ٤ کیلۆ گرام وزنیان هەیە، ماسییان دەشمارن. ئەم ئامێرانە دەتوانرێت لەسەر کەشتییە بچووکەکان یان تەنانەت لە زەویەوە بنێردرێن، کە گۆڕانکارییەکی گەورەیە لەگەڵ ڕێگاکانی کۆندا کە گروپە گەورەکان ڕۆژێکی تەواو بە بەکارهێنانی تەنە دەسووڕان و دواتر کاتی زۆر دەخستنەوە بۆ جیاکردنەوەی ئەو شتانەی دەگرت. سیستەمە نوێیەکان بە خێرایی ڕاپۆرتی دروست دەدەن لەسەر قەبارەی گشت گروپەکە، زۆربەی جار لە ماوەی ١٠ خولەکدا. تاقیکردنەوەکان نیشان دەدەن کە ئەم سۆنارە دیمەنییانە تاکوو ٨٩% پەتایەتی دەگەیەنن، تەنانەت کاتێک دیدنەکان زۆر خراپ بن، و لەگەڵ ئەو ئامێرە باھایییە لابۆراتوارییانەوە یەکسان دەکات، بەڵام پێویست ناکات چەند رۆژێک چاوەڕوانی بکەیت دوای ناردنی نمونەکان بۆ لابۆراتوار.

پێشبینی کردنی سۆنار لەگەڵ ڕێگاکانی کۆنی پێوانەی ماسی: شێوازی داگرتن بەرامبەر شێوازی وێنەگرتنی بێزاخم

کاتێک زانایان ماسی دەبەن بۆ ئەوەی تێبگەن، لە راستیدا سیستەمی ئەکۆلۆجی دەکەنەوە و هەندێک دەقی گرنگ دەربارەی قەبارە دەردەکەن. دووکانەکان کاتێک شومەرکردنی دانیشتووانی دەریاکان دەکەن، زۆربەی کات ماسی گەورەکان دەردەکەن، بەپێی توێژینەوەکان بەکارهێنانی تەکنیکی ستیریۆ-سۆنار، درێژییەکان بە شێوەی ناچەت بە نزیکەیی ١٢٪ کەمتر دەبێتن. تەکنیکەکانی وێنەگرتنی بێ زیان ئەنجامی باشتر دەدەن بەبێ کوژان یان زیان هێشتنه‌ به‌ ژیانی دەریایی. وەک نمونە، کاری بڵاوکراوە لە ژوری توێژینەوەی ماسییەکان، کە دەرئەنجامی سۆنار بۆ دانیشتووانی ماسی سناپپەر بە نزیکەی ٥٪ ڕاستتر بوو لەو شێوەیەی دووکانەکان بە چاو دەتوانن شومەر بکەن. هەرچەندە، شێوازی کۆنی کار بەردەوام دەبێت چونکە پێویستە بۆ جۆرە تایبەتمەندییە زیندووسازییەکانی تر کە سۆنار هێشتا ناتوانێت بیکات، وەک دەقە بەهایەکانی تەمەن لە ناو هەستۆکانی ماسی کە زۆر شت دەڵێن لەبارەی میژوو و شێوازی گەشەبوونیان.

سترەتیجی: پروگرامە هاوتەریبەکانی تەماشای کات با سۆنار و تراولە فیزیکییەکان

کۆمەڵە کاتبەندی دەریا زیاتر تێکەڵەی ناساندنی ڕوتینی دەنگەوار بە شوێنەکانی تەواو دەکەن کە هەموو ڕۆژێک نزیکەی ٢ تا ٥ کیلۆمەتر دووجای تیا دەگرن لەگەڵ ماسیگرتنی هەڵبژێردراو کە بە نزیکەی ١٠٪ لە شێوەی ئاسایی دەکرێت. ئەم تێکەڵەیە زیان بە شوێنە نیشتەجێییە دەریایییەکان دەکەوێتەوە بە نزیکەی ٤٠ تا ٦٠٪، وەک ئەوەش هەڵدەستێنێت بۆ توێژەران بۆ پشکنینی ئەوەی لە سکرینەکانی دەنگەوار دەبینن لەدژی ماسییە راستەقینەکان کە لە تۆڕ دەدرێن. لە ڕاپۆرتی ناوەندی ناساندنی دەریا و ئاوە دارستانییەکان (NOAA) لە ساڵی پێشوو، ئەم ڕێگەی تێکەڵەیە بەرەو ١٨٪ ماسی مردووی کەمتر بوو کە دووبارە دەدرێنە ناو دەریا لە دژی تەنها ماسیگرتنی ئاسایی. کەواتە، بە شێوەیەکی بنچینەیی، تێکەڵکردنی ڕێگە ڕەخسانەکان باشتر کاردەکات بۆ هەردوو پاراستنی سیستەمی ئابوری و دەستکەوتنی زانیارییە دروستەکان دەربارەی دانیشتووانی ماسی.